Fot. ZMPD

Prezes ZMPD Jan Buczek w pismach do Prezydenta RP Andrzeja Dudy i Premiera Mateusza Morawieckiego zaapelował o natychmiastowe działania mające na celu udrożnienie granicy z Ukrainą. W tym celu przekazał Prezydentowi i Premierowi główne wnioski płynące z polsko-ukraińskiego spotkania przewoźników, które odbyło się 1 września 2022 r., a którego organizatorem było ZMPD i ASMAP Ukraina. Wnioski te zawierają propozycje usprawnień, których realizacja warunkuje płynną odprawę graniczną po polskiej i ukraińskiej stronie.

Pismo do Prezydenta RP

Brak możliwości sprawnego przekroczenia granicy przez samochody ciężarowe i wielokilometrowe kolejki na granicy Polski i Ukrainy to efekt nawarstwiających się problemów administracji państwowych obu państw, nie mogących poradzić sobie z tym problemem – czytamy w piśmie Jana Buczka do Prezydenta Andrzeja Dudy. – Zagadnienie to sygnalizowaliśmy już Panu Prezydentowi naszym pismem z 1 lipca 2022 r. Od dłuższego czasu ZMPD upominało się wielokrotnie w odpowiedzialnych ministerstwach o podjęcie niezbędnych działań, które doprowadziłyby do udrożnienia przejść granicznych z Ukrainą. Jednak problem nie został rozwiązany. 1 września 2022 r. w formie online odbyło się spotkanie zorganizowane przez Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce (ZMPD) oraz Stowarzyszenie Międzynarodowych Przewoźników Ukrainy (ASMAP UA). Uczestnikami tego wydarzenia, oprócz przewoźników, byli zaproszeni goście reprezentujący administracje rządowe, samorządowe, organy celne i kontrolne Polski i Ukrainy. Rozmowy skupiały się nad propozycjami rozwiązań, które mogłyby poprawić przepustowość przejść granicznych i zlikwidować problem wielokilometrowych kolejek samochodów ciężarowych. W załączeniu przekazujemy wspólne wystąpienie ZMPD i ASMAP UA do rządów Polski i Ukrainy, zawierające propozycje usprawnień, których realizacja warunkuje płynną odprawę graniczną po polskiej i ukraińskiej stronie, zabezpieczając wspólny interes Polski i Ukrainy. Mając na uwadze bardzo dobre kontakty Pana Prezydenta z odpowiednikiem po stronie ukraińskiej oczekujemy wsparcia w rozwiązaniu tych problemów na arenie międzynarodowej oraz patronowania realizacji niezbędnych działań po stronie polskiej administracji rządowej.
Pismo o podobnej treści zostało skierowane przez prezesa ZMPD do Premiera.

Wnioski i postulaty ze spotkania polsko-ukraińskiego

1 września 2022 r. w formie online odbyło się spotkanie zorganizowane przez Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce (ZMPD) oraz Stowarzyszenie Międzynarodowych Przewoźników Ukrainy (ASMAP UA). Jego uczestnikami, oprócz przewoźników, byli zaproszeni goście reprezentujący administracje rządowe, samorządowe, organy celne i kontrolne Polski i Ukrainy. Tematem spotkania były problemy kolejek samochodów ciężarowych do przejść granicznych na granicy polsko-ukraińskiej. Rozmowy skupiały się nad propozycjami rozwiązań, które mogłyby poprawić przepustowość przejść granicznych i zlikwidować problem wielokilometrowych kolejek samochodów ciężarowych. Uczestnicy spotkania zgłosili następujące główne propozycje, których realizacja warunkuje płynną odprawę graniczną po polskiej i ukraińskiej stronie i umożliwi wykonywanie przewozów międzynarodowych, zabezpieczając dobro gospodarek Polski i Ukrainy.
W celu zmaksymalizowania liczby odpraw granicznych niezbędne jest natychmiastowe:
1. Wdrożenie rozwiązań organizacyjnych, które umożliwią przejazdy pustych pojazdów odrębnymi pasami na głównych przejściach granicznych oraz umożliwienie przejazdu tych pojazdów mniejszymi przejściami granicznymi: Zosin-Ustiług, Dołhobyczów-Uchrynów, Budomierz-Hruszew, Krościenko-Smolnica.
2. Zapewnienie funkcjonowania całodobowych (24/7) odpraw fitosanitarnych oraz weterynaryjnych na drogowych przejściach granicznych. Dodatkowo należy rozważyć możliwość przeniesienia tych odpraw z przejść granicznych do wyznaczonych punktów w głębi krajów.
3. Uruchomienie wszystkich stanowisk odpraw na przejściach granicznych w celu maksymalnego wykorzystania dostępnej infrastruktury.
4. Zapewnienie bezpieczeństwa kierowcom i porządku na drogach dojazdowych do przejść granicznych.
W perspektywie krótkoterminowej należy dokonać:
1. Rewizji dotychczasowych porozumień i uzgodnień przyjętych przez strony polską i ukraińską, dotyczących liczby przyjmowanych do odprawy pojazdów przez drugą stronę, w celu zwiększenia liczby odprawianych pojazdów w ciągu doby.
2. Przeprowadzenia niezależnych audytów związanych z funkcjonowaniem służb granicznych i procedur na przejściach granicznych w celu wsparcia decyzji o optymalizacji liczby odprawianych pojazdów.
3. Zwiększenia liczby urządzeń do kontroli RTG na przejściach granicznych w celu zminimalizowania trwania odpraw granicznych.
W perspektywie średnioterminowej należy:
1. Stworzyć docelowo infrastrukturę przed przejściami granicznymi, składającą się z parkingów buforowych wraz z infrastrukturą sanitarną.
2. Zbudować nowe przejścia dostosowane do ruchu samochodów ciężarowych.
3. Rozbudować istniejące przejścia graniczne w celu dostosowania ich do ruchu wszystkich samochodów ciężarowych, co spowoduje zwiększenie przepustowości przekraczania granicy.
Jednocześnie uzgodniono, że postulaty ze spotkania dotyczące usprawnienia czasu odpraw pojazdów ciężarowych na przejściach granicznych zostaną przekazane przez uczestniczące w spotkaniu organizacje przewoźników drogowych do odpowiednich organów władzy w Polsce i na Ukrainie.

Odpowiedź z MSWiA

Poniżej zamieszczamy odpowiedź Bartosza Grodeckiego, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, jaką skierował do Jana Buczka, ZMPD i Leonida Kostiuchenko, prezesa Stowarzyszenia Międzynarodowych Przewoźników Drogowych Ukrainy:
Szanowni Panowie Prezesi,
w odpowiedzi na wystąpienia z 7, 8 oraz 21 września 2022 r. zwierające propozycje działań mających na celu usprawnienie funkcjonowania drogowych przejść granicznych na polsko-ukraińskiej granicy państwowej, pragnę serdecznie podziękować Panom Prezesom za zrozumienie trudnej sytuacji, w której wspólnie się znaleźliśmy, oraz aktywne zaangażowanie na rzecz jej rozwiązania. Rosyjska inwazja na Ukrainę z 24 lutego br. ma decydujący wpływ na dynamikę i natężenie aktualnie panującego ruchu granicznego na granicy polsko-ukraińskiej. Zaminowanie ukraińskich portów czarnomorskich w konsekwencji ich blokada spowodowała znaczny wzrost natężenia ruchu środków transportu przewożących ładunki podlegające obowiązkowej kontroli inspekcji granicznych tj. przede wszystkim eksportowane z Ukrainy zboża stanowiące komponenty pasz, oleje, a także żywność pochodzenia zwierzęcego. Częściowe odblokowanie ukraińskich portów czarnomorskich dotychczas nie wpłynęło w sposób znaczący na spadek ruchu w drogowych przejściach granicznych na polsko-ukraińskim odcinku granicy państwowej. W reakcji na występujące problemy w ruchu towarowym wprowadzone zostały liczne zmiany organizacyjne i infrastrukturalne w większości przejść na polsko-ukraińskim odcinku granicy na rzecz zwiększenia ich przepustowości, które w znacznej mierze są wynikają z postulatów formułowanych przez przewoźników. W okresie od 1 września do 30 listopada br. wdrożony został pilotaż polegający na ograniczeniu ruchu towarowego do pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 7,5t w drogowych przejściach granicznych w Hrebennem, Korczowej i Medyce. Pojazdy ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 7,5 t podlegają odprawie w przejściach:
• Hrebenne/Rawa Ruska,
• Korczowa/Krakowiec,
• Medyka/Szeginie oraz
• Dorohusk/Jagodzin, w którym taka organizacja została już wprowadzona 27 czerwca 2022 r.
Natomiast pojazdy ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej do 7,5 t odprawiane są wyłącznie w przejściach:
• Zosin/Ustiług,
• Dołhobyczów/Uhrynów,
• Krościenko/Smolnica oraz
• Budomierz/Hruszew.
Wyjątek stanowią pojazdy o dopuszczalnej masie całkowitej do 7,5 tony przewożące towar wymagający kontroli poszczególnych inspekcji, które mogą przekraczać granicę państwową na dotychczasowych zasadach, czyli w przejściach, gdzie taka kontrola jest możliwa. W celu stałego monitorowania sytuacji w polsko-ukraińskich przejściach granicznych oraz podejmowania kluczowych decyzji, 7 września 2022 r. powołano Zespół ds. Koordynacji Polsko-Ukraińskich Przejść Granicznych. W pracach Zespołu uczestniczą wszystkie instytucje zaangażowane w zarządzania przejściami granicznymi. Posiedzenia Zespołu odbywają się codziennie. W ramach Zespołu służby graniczne oraz inspekcje raportują na temat sytuacji w poszczególnych przejściach, w szczególności na temat obsady kadrowej oraz liczby przeprowadzonych kontroli w ciągu ostatniej doby. By usprawnić przepustowość przejść granicznych i zmniejszyć wielokilometrowe kolejki samochodów ciężarowych, w wyniku decyzji Zespołu, wdrożono od 9 września nowe rozwiązania organizacyjne, które umożliwiają dokonywanie odpraw pustych pojazdów ciężarowych w przejściu granicznym Zosin – Ustiług, na kierunku wjazdowym. Ponadto, w porozumieniu ze stroną ukraińską w drogowym przejściu granicznym Korczowa – Krakowiec na kierunku wjazdowym do Polski został uruchomiony dodatkowy pas ruchu na potrzeby przejazdu pojazdów ciężarowych bez ładunku. Strona polska na podstawie uzgodnień ze stroną ukraińską ustaliła również na terenie przejść granicznych Dorohusk – Jagodzin oraz Korczowa – Krakowiec separację ruchu dla samochodów ciężarowych bez ładunku o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 7,5t na kierunku wjazdowym do RP. Ponadto, strona polska kilkukrotnie występowała do strony ukraińskiej na drodze dyplomatycznej (noty z 2, 15 oraz 22 września 2022 r.) o separację ruchu samochodów ciężarowych bez ładunku również na drogach dojazdowych, co w istotny sposób przyczyniłoby się do zmniejszenia kolejek przed ukraińskimi przejściami granicznymi. Równocześnie trwa procedura zabezpieczenia środków finansowych na budowę tymczasowego przejścia Malhowice-Niżankowice na potrzeby przekraczania granicy przez pojazdy bez ładunku. Dokonana została również analiza możliwości wprowadzenia odprawy pustych samochodów ciężarowych w pozostałych drogowych przejściach granicznych, tj. Dołhobyczów – Uhrynów, Budomierz – Hruszew oraz Krościenko – Smolnica. Z analizy tej wynika, że infrastruktura ww. przejść granicznych nie jest dostosowana do dokonywania odpraw tej kategorii pojazdów, a ewentualne wprowadzenie odprawy pustych samochodów ciężarowych mogłoby w istotny sposób zdezorganizować ruch graniczny, który znacząco wzrósł po przekierowaniu pojazdów do 7,5 t z dużych przejść granicznych. Niemniej jednak sytuacja związana z odprawą pustych środków transportu jest na bieżąco monitorowana w ramach ww. Zespołu, i w przypadku pojawienia się niepokojących sygnałów, podejmowane będą dalsze kroki usprawniające przekraczanie granicy przez ten rodzaj pojazdów. Zgodnie z dyspozycjami Zespołu wszystkie inspekcje podjęły działania mające na celu zapewnienie pracy w trybie całodobowym. Punkty weterynaryjnej kontroli granicznej na przejściu drogowym w Dorohusku oraz w Korczowej funkcjonują w systemie 24/7, natomiast na przejściu drogowym w Hrebennem w systemie 12/7 plus 11 dyżurów nocnych we wrześniu br. Punkt weterynaryjnej kontroli granicznej na przejściu drogowym w Hrebennem będzie mógł działać w pełnym wymiarze czasu tj. 24/7 od dnia 1 października br. po przeszkoleniu nowo zatrudnionych pracowników, o ile stan osobowy urzędowych lekarzy weterynarii i kontrolerów pasz utrzyma się na dotychczasowym poziomie. Na prośbę Zespołu graniczne inspektoraty weterynarii w Dorohusku, Hrebennem i Korczowej zostały wzmocnione kadrowo z innych jednostek organizacyjnych Inspekcji Weterynaryjnej. Natomiast, jeśli chodzi o możliwość przeniesienia odpraw weterynaryjnych do wyznaczonych punktów w głębi kraju uprzejmie informuję, że kontrole weterynaryjne zwierząt i towarów wymienionych z art. 47 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (UE) 2017/625 muszą odbywać się w zatwierdzonym punkcie kontroli granicznej (BCP – ang. Border Control Post) na granicy zewnętrznej UE przed dopuszczeniem towaru do obrotu na terenie UE ze względu na potencjalne ryzyko wprowadzenia zwierząt i towarów zagrażających zdrowiu zwierząt i/lub zdrowiu konsumenta. Towar bez potwierdzenia przeprowadzenia kontroli granicznej zgodnie z prawem UE nie ma prawa wyjechać na drogę publiczną. Nie ma gwarancji, że taki towar dotarłby do punktu w głębi UE w celu dokonania kontroli, a nie ma możliwości konwojowania każdej ciężarówki do miejsca kontroli. Graniczny lekarz weterynarii nie ma właściwości rzeczowej ani terytorialnej aby wykonywać kontrole urzędowe poza przejściem granicznym. Ponadto, byłaby to kompletna dezorganizacja systemu kontroli granicznych prowadzonych przez Inspekcję Weterynaryjną, w połączeniu także z kontrolami celnymi. Jednocześnie, od 19 września 2022 r. graniczna kontrola pasz niezawierających tkanek zwierzęcych, które nie są objęte przepisami art. 47, ust. 1d rozporządzenia 2017/625, w drogowych przejściach granicznych w Dorohusku, Korczowej i Hrebennem odbywa się w oparciu o analizę ryzyka. Pozostałe przesyłki pasz niezawierających tkanek zwierzęcych, w tym materiałów paszowych, nie skontrolowane na granicy zostaną poddane kontroli urzędowej przeprowadzonej przez powiatowego lekarza weterynarii właściwego dla pierwszego miejsca przeznaczenia przesyłki pasz, wskazanego w towarzyszącej przesyłce dokumentacji. Całodobowa graniczna kontrola fitosanitarna jest wykonywana od dnia 9 września 2022 r. w drogowych przejściach granicznych w Dorohusku i Hrebennem. Oddział Graniczny Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Korczowej, obsługujący przejście drogowe w Korczowej pracował całodobowo również przed rozpoczęciem konfliktu zbrojnego na Ukrainie. Podkreślić należy jednak, że zgodnie ze zbieranymi danymi dotyczącymi sytuacji na polsko-ukraińskich przejściach granicznych, obowiązek przeprowadzenia granicznej kontroli fitosanitarnej importowanych towarów nie stanowi przyczyny powstawania kolejek, a wolumen takich towarów jest niewielki (kilka procent całości importowanych przesyłek). W odniesieniu do postulatu przeniesienia granicznej kontroli fitosanitarnej w głąb kraju, należy zauważyć, że zgodnie z prawem obowiązującym w Unii Europejskiej, tego typu kontrole co do zasady wykonuje się w pierwszych punktach kontroli granicznej (PKG), przez które towary przekraczają zewnętrzną granicę UE. Obecnie wszystkie podlegające granicznej kontroli fitosanitarnej przesyłki pochodzące z Ukrainy są poddawane kontroli fitosanitarnej na bieżąco i nie rozważa się tworzenia odstępstw od generalnej zasady zawartej w rozporządzeniu 2017/625, że kontrola odbywa się w pierwszym PKG. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych zapewniła funkcjonowanie całodobowych (24/7) odpraw na drogowych przejściach granicznych. Dodatkowo, przepisy dopuszczają możliwość kontroli jakości handlowej importowanych artykułów rolno-spożywczych w wyznaczonych punktach w głębi kraju, w związku z czym zachęcam do kierowania odpraw z przejść granicznych do takich punktów. Graniczna kontrola sanitarna odbywa się w systemie całodobowym (24/7). Organy graniczne Państwowej Inspekcji Sanitarnej otrzymały wsparcie kadrowe w postaci pracowników oddelegowanych z Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych (PSSE). Ponadto, w ramach usprawnienia kontroli istnieje również możliwość przekazania przesyłki towaru do PSSE wewnątrz kraju w celu przeprowadzania kontroli bezpośrednich. W szczególności w przypadku wytypowania przesyłki do pobrania próbek do badań laboratoryjnych (z uwagi na podejrzenie niezgodności), w celu nieblokowania przejścia granicznego, w uzgodnieniu z właściwym urzędem celnym, towar może być przekazywany za zawiadomieniem do państwowego inspektora sanitarnego właściwego ze względu na miejsce złożenia towaru w celu przeprowadzenia kontroli bezpośrednich. Wyjątkiem są kontrole sanitarne wynikające z obowiązujących bezpośrednio przepisów unijnych, które zgodnie z tymi przepisami muszą być przeprowadzone na zewnętrznej granicy UE. Ponadto, przesyłki w tranzycie do innych państw UE lub państw trzecich nie są zgłaszane do granicznej kontroli sanitarnej, a przekazywane przez organy celne do miejsca docelowego przeznaczenia. O ewentualnej kontroli tych produktów decyduje organ właściwy w kraju docelowym importu. We wszystkich przejściach granicznych na polsko – ukraińskim odcinku granicy państwowej, Straż Graniczna zapewnia pełną obsadę stanowisk kontrolerskich dedykowanych do odprawy pojazdów ciężarowych z jednoczesną możliwością wydelegowania dodatkowych zasobów kadrowych Straży Granicznej w przypadku zaistnienia u wszystkich służb/inspekcji biorących udział w odprawie granicznej podobnych możliwości oraz przy założeniu, że powyższe działania przełożą się na dalsze zwiększenie przepustowości w przejściach granicznych przy uwzględnieniu dostępnej infrastruktury i sprzętu. Służba Celno-Skarbowa podejmuje działania adekwatne do sytuacji na poszczególnych przejściach granicznych. Działania ukierunkowane są w szczególności na zapewnienie płynnej obsługi podróżnych przekraczających granicę jak również odpraw celnych przewożonych towarów na kierunku wjazdowym do Polski i wyjazdowym z Polski. Obsada kadrowa poszczególnych przejść granicznych została dostosowana do aktualnego natężenia ruchu panującego na danym przejściu. Regularnie i systematycznie dokonywane są wizyty studyjne przejść granicznych z udziałem ekspertów Służby Celno-Skarbowej oraz Straży Granicznej, które pozwalają na zebranie bieżących informacji na temat aktualnej sytuacji na granicy, a także pozwalają na szybką reakcję w przypadku zakłóceń płynności odpraw. Zadanie zapewnienia porządku na drogach krajowych prowadzących do przejść granicznych jest realizowane m.in. jest przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, która odpowiada za sprzątanie pasa drogowego oraz ustawia przenośne toalety dla kierowców oczekujących na odprawę. W celu zapewnienia bezpieczeństwa kierowcom i porządku publicznego na drogach dojazdowych do przejść granicznych sytuacja jest stale, na bieżąco monitorowana przez wszystkie rodzaje służb policyjnych, również we współpracy ze Strażą Graniczną. Prowadzone jest rozpoznanie pod kątem zagrożeń mogących wystąpić w rejonie przejść granicznych. Ponadto policjanci komórek operacyjnych i patrolowo-interwencyjnych w ramach codziennych dyslokacji służb są zadaniowani pod kątem zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego w rejonie granicy polsko-ukraińskiej. Drogi dojazdowe do przejść granicznych są objęte stałym nadzorem przez patrole wydziałów ruchu drogowego, które w swoich zadaniach, mają kontrole stanu technicznego pojazdów, trzeźwości kierujących, sprawdzanie legalności przewożonego ładunku. Ponadto zapewniają porządek na drogach dojazdowych do przejść granicznych nie dopuszczając do blokowania skrzyżowań, przejść dla pieszych, dojazdów do posesji, parkingów, stacji paliw. Dbają również o bezpieczeństwo kierujących oczekujących w kolejce poprzez ich edukację na temat noszenia kamizelek odblaskowych, a także innych przepisów ruchu drogowego. Zapewnienie porządku i bezpieczeństwa kierowców na drogach dojazdowych do przejść granicznych na terytorium Ukrainy pozostaje w gestii władz ukraińskich, jednakże strona polska, dwukrotnie występowała do strony ukraińskiej na drodze dyplomatycznej (noty z 2 oraz 15 września 2022 r.) o zwiększenie porządku i bezpieczeństwa na drogach dojazdowych. Odnosząc się do kwestii zwiększenia liczby urządzeń do kontroli RTG w przejściach granicznych, pragnę poinformować, że w okresie ostatnich kilku lat następuje sukcesywne doposażanie największych przejść granicznych nowe urządzenia skanujące – stacjonarne i mobilne. Wykorzystywanie nieinwazyjnych urządzeń rentgenowskich od wielu lat stanowi ważny element w procesie kontroli celno-skarbowej. Obecnie we wszystkich przejściach obsługujących drogowy ruch towarowy użytkowane są wielkogabarytowe urządzenia RTG zapewniające sprawną i skuteczną kontrolę. Wdrażane rozwiązania organizacyjne i infrastrukturalne przyczyniły się do znacznego (ponad 50%) zwiększenia przepustowości przejść granicznych na granicy polsko-ukraińskiej w ruchu towarowym na kierunku wjazdowym do RP, co przedstawia poniższa tabela:

dane za cały wrzesień są niereprezentatywne ze względu na trwającą w dniach 6-9 września blokadę drogowego przejścia granicznego w Dorohusku

Dzięki wysiłkom polskich służb granicznych odnotowujemy znaczny spadek czasów oczekiwania: