Łańcuch dostaw to proces, w którym udział biorą przewoźnicy, spedytorzy, operatorzy logistyczni, dostawcy i odbiorcy oraz zatrudnieni przez nich pracownicy. Główny ciężar odpowiedzialności za przesyłki spoczywa jednak na przewoźnikach, gdyż to w ich gestii pozostają one na długim odcinku tego łańcucha.
Ryzyko uszkodzenia lub utraty przesyłki w czasie wykonywania przewozu jest dość duże, a w wielu przypadkach przewoźnicy ponoszą odpowiedzialność nie tylko za swoje zaniedbania, lecz także za niedbałość nadawców i odbiorców. Zobaczmy zatem z czym musi mierzyć się przewoźnik.
Przyjmowanie do przewozów przesyłek niewłaściwe przygotowanych i opakowanych
Większość towarów jest przewożona na paletach, które stanowią tzw. jednostki ładunkowe (ang. package, fr. colis). Wysokość jednostek ładunkowych jest różna, a całość zazwyczaj jest owinięta folią strech. Niekiedy palety są piętrowane. O sposobie przygotowania towaru do przewozu decydują nadawcy, firmy pośredniczące albo załadowcy działający w ich imieniu i na ich rzecz. Wiele przesyłek jest jednak niewłaściwie przygotowanych do przewozu, co powinno skutkować odmową ich przyjęcia przez przewoźników. Nienależyte opakowanie lub nadmierne spiętrowanie przesyłek to bowiem bardzo częste przyczyny uszkodzenia ładunków w czasie ich przewozu. Cienka folia nie pozwala na utrzymanie jednostek ładunkowych w pionie, a ułożenie na palecie zbyt wielu warstw powoduje naturalne zgniecenie dolnych partii towaru. Szkodami spowodowanymi przechyleniem palet lub zgnieceniem towaru praktycznie zawsze obciążani są przewoźnicy. Nie oznacza to, że w każdym przypadku ponoszą oni odpowiedzialność za tego typu szkody, jednakże zawsze muszą mierzyć się z adresowanymi do nich reklamacjami i roszczeniami, którym często towarzyszy wstrzymanie płatności należności z tytułu wykonanych przewozów. Należy również wiedzieć, że w przypadku uszkodzenia przesyłki w wyniku niewłaściwego przygotowania i opakowania przez wysyłającego, ubezpieczyciel raczej nie pokryje szkody z posiadanej polisy OCP. Aby uniknąć takich sytuacji, przy przyjmowaniu przesyłek do przewozu, kierowcy powinni zwracać szczególną uwagę na te aspekty i w odpowiedni sposób reagować.
Niewłaściwe zabezpieczanie przesyłek na środkach transportu
Przesyłka w czasie wykonywania przewozu jest poddawana różnym siłom co powoduje, że jest ona podatna na przemieszczanie się na środku transportu. Brak należytego zabezpieczenia może być więc przyczyną przesuwania się palet, przemieszczania się opakowań znajdujących się na paletach lub przewracania się. Dodatkowo, drgania występujące w czasie ruchu pojazdu mogą doprowadzać do zgniecenia opakowań znajdujących się w dolnych warstwach, szczególnie wtedy, gdy przesyłki są spiętrowane.
Najczęściej stosowaną metodą zabezpieczania przesyłek na środkach transportu jest mocowanie za pomocą odciągów, zwykle pasów transportowych. Przy zabudowie skrzyniowej, pasy mocuje się w punktach usytuowanych w podłodze wzdłuż burt pojazdu. Przy takiej konstrukcji ładunek można zamocować metodami przepasania górnego lub/i ukośnego. Takie metody są stosowane przy przewożeniu ładunków ciężkich i nie podatnych na zgniecenie. Jeżeli na paletach znajdują się opakowania tekturowe, zastosowanie tej metody bez ochraniaczy krawędzi (np. kantówek lub listew kątowych) może spowodować uszkodzenie opakowań w miejscach ich opasania i w efekcie uszkodzenie towaru. Przesyłki konfekcjonowane w beczkach przewozi się zazwyczaj w pozycji stojącej i często spiętrowane. Przy zabezpieczaniu tego typu ładunków powinno się stosować metodę przepasania poziomego oraz stosować poziome materiały sztauerskie zapobiegające przesuwaniu się beczek (np. belki drewniane). Zastosowanie tej metody pozwala na związanie beczek na przemian w sekcje co powoduje, że przewożona przesyłka jest zwarta i nie poddaje się siłom działającym na ładunek w czasie wykonywania transportu.
Często zdarza się, że ładunek nie jest ułożony na całej powierzchni palet. To powoduje, że pomiędzy poszczególnymi przesyłkami powstają dość znaczne odstępy, często ponad 20 cm. Nie wypełnienie tych przestrzeni przy klasycznym zabezpieczeniu przesyłki na palecie folią może powodować, że w czasie przewozu ładunek będzie przechylać się na boki. Jest to szczególnie niebezpieczne w sytuacji nagłego hamowania pojazdu, gdyż w takich przypadkach wszystkie przesyłki znajdujące się na paletach ulegają przechyleniu powodując przewrócenie lub zgniecenie tych znajdujących się na skrajnych paletach. Aby właściwie zabezpieczyć tak załadowaną przesyłkę, przestrzenie pomiędzy przesyłkami znajdującymi się na paletach należy wypełnić materiałem sztauerskim lub zastosować belki poprzeczne zabezpieczające przed przechylaniem się ładunków na paletach. To jednak wymaga posiadania w pojeździe znacznej ilości materiałów zabezpieczających, na co przewoźnicy nie zawsze są przygotowani, gdyż nie wynika to z otrzymanego zlecenia.
Co do zasady, zabezpieczenie przesyłki na środku transportu należy do przewoźnika. Od prawidłowego zabezpieczenia przesyłki zależy, czy bezpiecznie dojedzie ona do odbiorcy. Nie zawsze jednak towar jest przygotowany przez wysyłającego w stanie umożliwiającym jego należyte zabezpieczenie. W takich sytuacjach przewoźnik powinien to zgłosić wysyłającemu, wpisać stosowaną uwagę w list przewozowy, a w skrajnych przypadkach, odmówić przyjęcia przesyłki do przewozu.
Nieumiejętne przewożenie produktów wymagających kontrolowanej temperatury
Do głównych błędów popełnianych przy wykonywaniu przewozów towarów wymagających określonej temperatury można zaliczyć: ustawianie pracy agregatu na tryb automatyczny, zamiast na tryb ciągły oraz brak kontroli temperatury i komunikatów w czasie przewozu. Przy ustawieniu pracy agregatu w trybie automatycznym (Cycle-Centry), odchylenia temperatury są dość znaczne i sięgają nawet powyżej 5st. C. Przy trybie ciągłym (Continuous) odchylenia są minimalne (do ok. 1st. C), co pozwala na utrzymanie temperatury przewozu przewidzianej dla danej przesyłki.
Na duże skoki temperatury szczególnie narażone są wrażliwe ładunki, które wymagają przewozu w stałej temperaturze. Są to głównie artykuły żywnościowe przewożone w stanie zamrożenia (od -7 st. C do -12 st. C), głębokiego zamrożenia (–10 st. C i poniżej), ładunki ochłodzone, dla których optymalna temperatura przewozu wynosi niewiele ponad 0 st. C (np. świeże owoce i warzywa) oraz leki i niektóre wyroby farmaceutyczne. Przyjmuje się, że przy przewozie tego typu przesyłek, odchylenia temperatury nie powinny być większe niż 3 st. C. Do towarów szczególnie narażonych na duże skoki temperatury należą również niektóre ładunki przemysłowe, a szczególnie sprężone gazy przewożone w butlach. Pod wpływem zbyt niskiej lub zbyt wysokiej temperatury dochodzi bowiem do zmiany prężności gazów, co może doprowadzić do rozerwania butli i wybuchu.
Często zdarzają się również przypadki nie sprawdzania ustawień programatora przy podejmowaniu od załadowcy towaru wraz z naczepą, ustawianie temperatury innej niż określona w dokumentach przewozowych lub w instrukcji nadawcy oraz brak zasilania agregatu chłodniczego.
Nieprzestrzeganie przepisów prawa o ruchu drogowym
Najczęstszymi przyczynami wypadków drogowych są: nadmierna prędkość, wymuszanie pierwszeństwa, zły stan techniczny pojazdów oraz nie dostosowanie prędkości do warunków jazdy. Wskutek wypadku drogowego dochodzi nie tylko do uszkodzenia środka transportu, ale również do częściowego lub całkowitego zniszczenia przewożonego ładunku. Zdarzają się jednak przypadki, że ładunek nie ulega widocznemu uszkodzeniu a odbiorca odmawia jego przyjęcia. Dotyczy to szczególnie przesyłek z segmentu automotiv, specjalistycznych urządzeń elektronicznych i często napojów w butelkach szklanych. Odbiorcy odmawiając przyjęcia lub wykazując szkodę uzasadniają to podatnością towaru na uszkodzenia spowodowane nagłym uderzeniem lub drganiami. W większości takich przypadków cały ładunek jest dyskwalifikowany, gdyż żaden odbiorca nie zamontuje uderzonego podzespołu do markowego pojazdu lub uderzonego modułu elektronicznego do serwera w banku. Podobnie zdarza się przy przewożeniu napojów w butelkach, gdzie odbiorca wskazuje na możliwość zanieczyszczenia płynu odpryskami szkła. Udowodnienie odbiorcy braku szkody w takiej przesyłce jest bardzo trudne, gdyż koszt przeprowadzenia dowodu niejednokrotnie przewyższa wartość przesyłki.
Brak należytego dozoru w czasie odbywania postojów
Postoje są stałym elementem procesu transportowego. Parkowanie pojazdów w przypadkowych miejscach zwiększa ryzyko kradzieży towaru. Ryzyko kradzieżowe nie zwiększa się przez sam fakt odbywania postojów, natomiast na jego rozmiar wpływają miejsca i warunki w jakich te postoje się odbywają. Dla bezpieczeństwa ładunku ważne jest więc nie tylko to, jaki parking kierowca wybierze, ale również to, w jakim miejscu parkingu zaparkuje oraz jak pojazd dozoruje. Pojazd powinien być zaparkowany w miejscu oświetlonym, w zasięgu monitoringu kamer stacji paliw lub wśród innych zaparkowanych pojazdów. Właściwy dozór kierowcy nad pojazdem z pewnością nie pozwoli złodziejom na dokonanie włamania, a po stwierdzeniu próby włamania do ciągnika lub naczepy daje większe szanse na podjęcie odpowiednich działań. Dużym ryzykiem jest odbywanie postojów w miejscach wskazanych przez pracowników firm, do których jest dostarczany towar. Notuje się wiele przypadków kradzieży ładunków z takich miejsc, a wiele z nich odbywa się przy udziale osób je rekomendujących.
Odbywanie postojów w nieodpowiednich miejscach lub brak dozoru w czasie parkowania może również spowodować, że do przestrzeni ładunkowej mogą przedostać się nielegalni imigranci. W przypadku, gdy przedmiotem przewozu są towary żywnościowe lub wyroby farmaceutyczne, ingerencja w ładunek osób z zewnątrz może doprowadzić do zdyskwalifikowania przez odbiorcę całego towaru. Przy przewozach tego typu towarów należy więc zachować szczególną czujność.
Nieumiejętne wydawanie przesyłek odbiorcom
Przy wydawaniu przesyłek odbiorcom, rozładunek towaru należy do odbiorcy lub osoby działającej w jego imieniu. Rzadko tę czynność wykonuje przewoźnik. Jednakże przewoźnik jest zobowiązany do przygotowania ładunku do wydania odbiorcy i za te czynności ponosi odpowiedzialność. Przygotowanie ładunku do wydania to nic innego jak usunięcie zabezpieczeń (pasy transportowe, belki, kliny, przekładki, itp.) umożliwiających bezpieczne wykonanie przewozu. Przy przewozach ładunków niespaletyzowanych lub ładunków znacznych rozmiarów, jak np. maszyny, często zdarza się, że ładunek uległ przemieszczeniu na środku transportu, co pozostaje niezauważone przez kierowcę. Po zdjęciu pasów ulega on przewróceniu lub zsuwa się na ziemię i dochodzi do jego uszkodzenia. Należy zatem zachować czujność, zwłaszcza przy wykonywaniu przewozów maszyn i urządzeń o dużych rozmiarach.
Innym zagrożeniem dla bezpieczeństwa przewożonego ładunku jest wydanie przesyłki osobie nieuprawnionej, czyli innej, aniżeli oznaczona w liście przewozowym. Jeżeli kierowca przewożący przesyłkę stwierdzi niezgodność pomiędzy stanem faktycznym i danymi w liście przewozowym (np. inny adres lub wskazanie w miejscu dostawy innego miejsca rozładunku), nie powinien stosować się do instrukcji osób podających się za odbiorcę i niezwłocznie zawiadomić o tym przewoźnika oraz wstrzymać wydanie towaru.
***
Powyższe wskazuje, że w czasie przewozu może dochodzić do różnych zdarzeń, które doprowadzają do szkody w przewożonej przesyłce. W większości przypadków są one efektem co najmniej niefrasobliwości, jeżeli nie bałaganiarstwa kierowców, którzy sprawują bezpośredni nadzór nad przewożonym towarem. Odpowiedzialność za szkody każdorazowo ponosi przewoźnik. Przewóz towaru jest zatem newralgicznym elementem całego łańcucha dostaw, gdyż to właśnie w transporcie odnotowuje się najwięcej szkód. Dlatego w interesie każdego przewoźnika powinno leżeć wprowadzenie odpowiednich procedur i instrukcji, monitoring przewozów oraz edukacja zatrudnionych kierowców i pracowników sprawujących nad nimi nadzór. Zastosowanie odpowiednich środków bezpieczeństwa poprawi jakość świadczonych usług, co z pewnością przełoży się na ilość zleceń i biznes każdego przewoźnika.
Jerzy Różyk
ekspert ds. oceny ryzyka
w transporcie prawa przewozowego i ubezpieczeń transportowych
CDS Kancelaria Brokerska
www. cds-odszkodowania. info
Jerzy Różyk
ekspert ds. oceny ryzyka w transporcie
prawa przewozowego i ubezpieczeń
transportowych
CDS Kancelaria Brokerska
www. cds-odszkodowania. info
Jerzy Różyk
Absolwent Wyższej Szkoły Ubezpieczeń i Bankowości w Warszawie. Ukończył studia inżynierskie w zakresie technicznej i ekonomicznej diagnostyki ubezpieczeniowej i likwidacji szkód oraz studnia magisterskie w zakresie ubezpieczeń na tejże uczelni.
Ponad 32 lata w branży ubezpieczeniowej, w tym 17 lat w obsłudze podmiotów sektora TSL w zakresie diagnostyki ryzyka transportowego, obsługi ubezpieczeń i szkód transportowych.
Prelegent i wykładowca na wielu konferencjach, seminariach i szkoleniach transportowych. Członek założyciel powstałej w 2012 roku Rady Niezależnych Ekspertów Transportu TRANSORA.
Założyciel i właściciel Kancelarii Brokerskiej CDS, która specjalizuje się w ocenie ryzyka transportowego, prawie transportowym i ubezpieczeniach transportowych. Jego główną specjalnością są ryzyka kradzieżowe i związane z oszustwami. CDS działa jako kancelaria doradcza, której celem jest ochrona interesów przewoźników i spedytorów poprzez świadczenie usług w zakresie oceny ryzyka transportowego, obsługi ubezpieczeń transportowych oraz prowadzenie audytów i szkoleń z zakresu procedur transportowych i stosowania prawa transportowego.
Strony internetowe:
www.cds-odszkodowania.info
www.oc-przewoznika.info
www.oc-spedytora.info
Kontakt do CDS:
02-785 Warszawa,
ul. Wiolinowa 10 lok. 53
Tel.: 22 392-09-58 do 59,
22 392-97-58 do 59
E-mail: biuro@cds-odszkodowania.pl