Fot. LOTOS Oil

Użytkownik końcowy oleju silnikowego dokonuje jego wyboru w oparciu o komunikację marketingową generowaną przez producenta środka smarowego, nie ma jednak możliwości empirycznego sprawdzenia rzeczywistej jakości cieczy zawartej w kanistrze. Może zatem się zdarzyć, że olej oznaczony na etykiecie jako klasy SAE 5W-30 w rzeczywistości jest olejem klasy SAE 5W-40. Prawdopodobieństwo takich sytuacji spada, jeśli weźmiemy pod uwagę informacje bliżej przedstawione w dalszej części artykułu.
Na etykietach olejów silnikowych komunikowane są najczęściej następujące informacje techniczne:
• klasa jakości wg API
• klasa jakości wg ACEA
• klasa jakości wg OEM (producent silnika/samochodu)

Opracowanie oleju silnikowego wymaga przeprowadzenia wielu kosztownych testów wchodzących w zakres w/w norm. Przykładowe ceny testów silnikowych wchodzących w zakres specyfikacji ACEA wyglądają następująco: test w silniku PSA EP6 CDT – 70.800 euro, MB OM 646LA – 83.700 euro, VW TDI – 22.300 euro. Weryfikacja zgodności jakości zakupionego oleju z wymaganiami tych testów wymaga zatem również wydania podobnych sum pieniężnych, co oczywiście jest poza zasięgiem użytkownika indywidualnego.
Jako że kompleksowa ocena rzeczywistej jakości środka smarowego przez użytkownika końcowego, w praktyce, ze względu na koszty testów, jest niemożliwa do przeprowadzania, z pomocą, w pewnym zakresie, przychodzą organizacje branżowe, które podjęły próby monitoringu jakości olejów dostępnych na rynku, takie jak: API, ATIEL/SAIL i VLS.

Organizacja API monitoruje jakość olejów silnikowych charakteryzujących się klasami jakości wg API. Od kilku lat organizacja ATIEL/SAIL monitoruje jakość olejów, dla których producenci deklarują spełnienie jakości wg norm ACEA. Organizacja VLS daje z kolei każdemu możliwość zgłoszenia potrzeby oceny jakości oleju, który wg zgłaszającego jest sprzedawany niezgodnie ze standardami rynkowymi. Wprowadzenie własnego systemu kontroli jakości olejów na rynku zapowiada również nowo powstała organizacja IFC. Z kolei producenci samochodów/silników (tzw. OEM-y) wydając aprobatę obligują producenta aprobowanego środka smarowego do przechowywania próbek olejów pochodzących z poszczególnych partii produkcyjnych przez określony czas.

W tabeli przedstawiono typy olejów silnikowych dostępnych na rynku:

Charakterystyka olejów dostępnych na rynku
A	B
Formalnie certyfikowane przez API	Spełniające wymagania klas jakościowych API
O jakości ACEA weryfikowanej przez ATIEL/SAIL	O jakości ACEA nie weryfikowanej przez ATIEL/SAIL
Formalnie certyfikowane przez OEM	Spełniające wymagania OEM

Oleje z kolumny A (w tabeli) podlegają zewnętrznych programom audytów jakości, podczas gdy jakość olejów z kolumny B jest audytowana, co najwyżej, w sposób wewnętrzny przez ich producentów. Wydając pieniądze na olej silnikowy warto zatem wybierać produkty podlegające audytom zewnętrznym. Przyjrzyjmy się zakresom takich audytów.

Organizacja API testuje oleje kupowane na rynku i porównuje je z parametrami olejów zgłaszanych do API w trakcie procesu certyfikacji. Próbki mogą być testowane w zakresie zawartości pierwiastków, lepkości kinematycznej w temp. 100°C, lepkości CCS, lepkości HTHS, lepkości MRV, odporności na ścinanie, lotności, żelowania, filtrowalności oraz temperatury zapłonu. Opakowania są sprawdzane pod kątem właściwego opisu produktów oraz obecności kodów identyfikujących partie produkcyjne. Na rok 2021 organizacja API zaplanowała analizę 1.300 próbek olejów pochodzących z całego świata. 60% planowanych analiz miało dotyczyć olejów do samochodów benzynowych, 40% olejów do samochodów z silnikami diesla. Organizacja publikuje również listę produktów, których producenci deklarują jakość wg API w sposób nieuprawniony.
Organizacja ATIEL/SAIL testuje, w procesie o charakterze ciągłym, oleje kupowane na rynku i porównuje ich parametry z wymaganiami zawartymi w wytycznych dla poszczególnych klas specyfikacji jakościowej ACEA. Próbki mogą być testowane w zakresie zawartości pierwiastków (P, S), zawartości popiołu siarczanowego, lepkości kinematycznej w temp. 100°C, lepkości CCS, lepkości HTHS, lepkości MRV, odporności na ścinanie, lotności oraz liczby zasadowej.
Organizacja VLS z kolei daje możliwość zgłoszenia ewentualnych, nieuczciwych działań producentów olejów każdemu kto zauważy niezgodności. Przyjrzyjmy się procedurze obowiązującej w Organizacji VLS w sposób bardziej szczegółowy.
Procedurę przeciwko stronie/producentowi oskarżanemu o nieuczciwe praktyki inicjuje podmiot oskarżający. W pierwszym kroku strona skarżąca powinna upewnić się (w razie potrzeby również poprzez przeprowadzenie badań), że produkt jest rzeczywiście pod jakimś względem niezgodny ze standardami rynkowymi. W tym celu strona skarżąca powinna zlecić zatwierdzonemu przez organizację VLS (i certyfikowanemu w zakresie normy ISO 17025) laboratorium badawczemu pobranie dwóch opakowań z tej samej partii produkcyjnej i przeanalizowanie jednego z nich (na koszt strony oskarżającej). Druga próbka jest zatrzymywana przez laboratorium do czasu rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli niezależne badania potwierdzą, że produkt nie spełnia określonych wymagań, wtedy strona skarżąca składa do sekretariatu organizacji VLS dokumentację oskarżającą wraz z wynikami testów, które w sposób anonimowy są przekazywane do Panelu Technicznego Organizacji. Panel Techniczny rozpatruje sprawę i wydaje opinię, czy wymagane są jakiekolwiek dalsze badania. Opinia ta jest przekazywana z powrotem do sekretariatu, który kontaktuje się ze stronami skarżącą i oskarżaną, jeśli to właściwe. W tym momencie strona skarżąca może przedłożyć w sposób formalny formularz rejestracji sprawy. Sekretariat otrzymuje formularz rejestracji sprawy i przesyła sprawę ponownie do rozpatrzenia przez Panel Techniczny w celu weryfikacji skargi a następnie produkt jest niezależnie pobierany z rynku i testowany. Panel Techniczny dokonuje przeglądu wyników badań względem roszczenia i wydaje rekomendację. Następuje okres dialogu sekretariatu organizacji z oskarżaną stroną. Wyjaśnienia lub propozycja działań korygujących są następnie oceniane przez organ nadzorczy organizacji VLS. Sekretariat powiadamia strony skarżącą i oskarżaną o decyzji organu nadzorczego. W dalszej kolejności strona oskarżana podejmuje odpowiednie działania korygujące, a sekretariat publikuje pełne szczegóły sprawy na stronie internetowej organizacji. Jeśli odpowiednie działania korygujące ostatecznie nie zostaną wdrożone, sekretariat VLS kieruje sprawę do odpowiedniej organizacji konsumenckiej. Procedurę kończy ponowna analiza produktu po upływie okresu 6 miesięcy.

W oparciu o powyższe informacje można stwierdzić, że wiarygodność oleju wzrasta, gdy olej:

Posiadanie przez olej aprobaty MB można zweryfikować na stronie https://bevo.mercedes-benz.com/bevolisten/bevo-sheets-sort1.html. Aprobaty innych producentów pojazdów nie da się zweryfikować w sposób inny niż pytając o ich potwierdzenie producenta oleju.
Mimo że standardowo prowadzone audyty jakości olejów silnikowych na rynku nie obejmują oceny ich zachowania w testach silnikowych to w przypadku olejów audytowanych prawdopodobieństwo odstępstwa, podczas ich produkcji, od przetestowanej technologii jest mniejsze niż w przypadku produkcji olejów nieaudytowanych.

Piotr Niemiec, LOTOS Oil