Opublikowano ustawę z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy, w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Większość postanowień ustawy, w tym dotyczące legalizacji pobytu i pracy, weszła w życie z dniem ogłoszenia, tj. 12 marca 2022 r., z mocą od dnia 24 lutego 2022 r.
Ustawa określa uproszczone procedury legalizacji na terytorium RP pobytu obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa oraz formy wsparcia obywateli Ukrainy, w tym m.in. szczególnych zasad powierzenia im pracy.

• obywatele Ukrainy, którzy wjechali legalnie na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i deklarują zamiar pozostania w Polsce,
• obywatele Ukrainy posiadający Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną opuścili Ukrainę w okresie od 24 lutego 2022 r. i przybyli legalnie na terytorium RP,
• małżonkowie obywateli Ukrainy, którzy nie posiadają obywatelstwa ukraińskiego (o ile przybyli do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi),
• dzieci urodzone na terytorium Polski przez obywatelki Ukrainy.
Ustawa natomiast nie uwzględnia osób wjeżdżających z terytorium innych państw, np. Rumunia, Słowacja.

I.

Ustawa przewiduje regulacje prawne normujące sytuację obywateli Ukrainy, którzy przebywali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej legalnie w dniu 24 lutego 2022 r. Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium RP na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.
W przypadku obywatela Ukrainy będącego kierowcą wykonującym międzynarodowy transport drogowy lub niezarobkowy międzynarodowy przewóz drogowy, tak przedłużona wiza krajowa będzie uprawniała do przekraczania granicy, a w dokumencie podróży zostanie umieszczona nowa naklejka wizowa (art. 42 ust. 4). Niestety w ustawie nie wskazano, kto będzie wydawał taką naklejkę. Zarówno TLP, jak i Rzecznik MŚP oraz Konfederacja Lewiatan zwrócili się do MSWiA o doprecyzowanie tej kwestii ze wskazaniem na urzędy wojewódzkie.
Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium RP na podstawie karty pobytu przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy. Zgodnie z ustawą przedłużenie okresu ważności karty pobytu nie stanowi podstawy do wydania lub wymiany karty. Karta pobytu w okresie, na jaki uległ przedłużeniu okres jej ważności nie uprawnia także do przekraczania granicy.

II.

Ustawa przewiduje podstawę prawną uznania pobytu obywateli Ukrainy, w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r., którzy wjechali legalnie na terytorium RP w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przyszłym rozporządzeniu Rady Ministrów i deklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ta forma legalizacji pobytu nie dotyczy obywateli Ukrainy posiadających:

• zezwolenie na pobyt stały,
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
• zezwolenie na pobyt czasowy,
• status uchodźcy,
• ochronę uzupełniającą,
• zgodę na pobyt tolerowany;
którzy:

• złożyli w RP wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
• zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej na lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.
Z chwilą wycofania przez obywatela Ukrainy ww. wniosku lub ww. deklaracji, ustawa znajdzie do niego zastosowanie.

III.

Zarejestrowanie pobytu obywatela Ukrainy na terytorium RP będzie następowało na jego wniosek złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (chyba że wjazd został zarejestrowany podczas kontroli granicznej).

IV.

Zakłada się nadanie obywatelom Ukrainy przybyłych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi na terytorium Ukrainy, numeru PESEL:
• wniosek składa się do wójta (burmistrza, prezydenta) dowolnej gminy w Polsce,
• wniosek musi być złożony osobiście i podpisany własnoręcznym czytelnym podpisem.
Ma to umożliwić realizację szeregu usług publicznych na rzecz tych osób.

Dostęp do rynku pracy – obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:
• jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie spec. ustawy (wjazd bezpośrednio z terytorium Ukrainy od dnia 24.02) lub jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.
Powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl

VI.

Ustawa pozwala na zarejestrowanie się w powiatowych urzędach pracy obywatelom Ukrainy, którzy zdecydują się przybyć do RP na podstawie ustawy. Obywatele Ukrainy będą mogli skorzystać z usług rynku pracy w postaci: pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego oraz szkoleń.

VII.

Obywatelom Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny, na podstawie ustawy udzielone zostanie wsparcie w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe, w wysokości 300 zł na osobę.

VIII.

Przewidziano dostęp do pomocy społecznej oraz wsparcie z zakresu świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego (tzw. 500 plus), rodzinnego kapitału opiekuńczego świadczenia dobry start oraz dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

IX.

Osobom prowadzącym gospodarstwo domowe, które zapewnią zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, może być przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu na podstawie umowy zawartej z gminą nie dłużej niż za okres 60 dni. Wysokość świadczenia czy wydłużenie okresu przyznawania świadczenia zostanie określona w rozporządzeniu.

Źródło: TLP