Komisja Europejska przyjęła 23 maja br. plan awaryjny w dziedzinie transportu, który ma na celu wzmocnić odporność transportu w UE w sytuacjach kryzysowych.
Opracowując ten plan, Komisja uwzględniła doświadczenia zebrane w trakcie pandemii COVID-19, ale także wyzwania, przed którymi unijny sektor transportu stoi od chwili rosyjskiego ataku na Ukrainę. Oba te kryzysy miały poważny wpływ na transport osób i towarów.
W konsultacjach publicznych przeprowadzanych przez Komisję w ubiegłym roku ws. planu awaryjnego dla transportu brał udział m.in. związek pracodawców TLP.
Komisja dąży do wzmocnienia odporności i zdolności reagowania unijnego sektora transportowego oraz zapewnienia ciągłości działania w czasach kryzysu. W związku z tym zaproponowała 10 obszarów działania jako wytyczne dla UE i jej państw członkowskich w zakresie reagowania na bieżące wyzwania dotyczące sektora transportowego oraz wprowadzania nadzwyczajnych środków reagowania kryzysowego.

Kluczowe elementy planu

Zmiana unijnych przepisów transportowych w celu wprowadzenia przepisów umożliwiających lepsze radzenie sobie z poważnym kryzysem i reagowaniem na niego np. w ramach niedawnych zmian przepisów dotyczących TEN-T i ITS, a także przepisów tymczasowych, takich jak m.in. wprowadzenie planów awaryjnych w ramach trwającej oceny unijnych przepisów dotyczących praw pasażerów.
Wsparcie dla sektora transportu: Komisja będzie nadal wspierać wdrażanie instrumentu na rzecz odbudowy i odporności oraz podkreślać wykorzystanie innych instrumentów finansowych UE w celu ukierunkowania inwestycji na łączność, cyfryzację i infrastrukturę łączności cyfrowej systemu transportowego. Ponadto w razie potrzeby Komisja i państwa członkowskie powinny uruchomić inne fundusze, np. poprzez zwolnienie z zobowiązań płatniczych lub środki legislacyjne zapewniające sektorowi ulgi finansowe.

Swobodny przepływ towarów, usług i osób

Systemy „zielonych korytarzy” mogą być reaktywowane w razie potrzeby, aby zaradzić każdemu nowemu kryzysowi dotyczącemu transportu.
Instrument nadzwyczajny jednolitego rynku, który ma zostać opublikowany w 2022 r., zapewni ramy dla wdrażania środków reagowania kryzysowego istotnych dla sektora transportu. Komisja zachęca państwa członkowskie do zminimalizowania kontroli, sprawdzania i innych formalności, na przykład poprzez zawieszenie wszelkich ograniczeń dostępu do dróg na terytorium danego kraju, jeśli zostanie to uznane za konieczne.
Zarządzanie przepływami uchodźców i pozostawionych samemu sobie pasażerów i pracowników transportu poprzez wprowadzenie środków takich jak ustanowienie planów awaryjnych w krajach spoza UE, uruchomienie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności i RescEU oraz utworzenie korytarzy bezpiecznego przejazdu.

Minimalne możliwości połączeń transportowych

Komisja zachęca państwa członkowskie do utrzymania odpowiedniego zbiorowego transportu publicznego, np. poprzez pilne udzielanie zamówień na usługi transportu zbiorowego. Komisja zamierza opublikować zalecenie w sprawie planów zrównoważonej mobilności miejskiej w 2022 r. i obecnie analizuje inicjatywy legislacyjne mające na celu ochronę pasażerów przed ryzykiem kryzysu płynności finansowej.
Usprawnienie wymiany informacji o transporcie, np. poprzez ustanowienie protokołów dotyczących najodpowiedniejszego kanału komunikacji/rozpowszechniania oraz utworzenie systemów awaryjnych z organami krajowymi.
Koordynacja polityki transportowej za pośrednictwem sieci krajowych punktów kontaktowych ds. transportu.

Bezpieczeństwo cybernetyczne

Komisja zamierza zacieśnić współpracę z europejskimi agencjami transportowymi w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego, w tym wspierać opracowywanie protokołów bezpieczeństwa cybernetycznego. Ponadto sektor transportu objęty jest przepisami w ramach przeglądu dyrektywy w sprawie odporności podmiotów o znaczeniu krytycznym oraz dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa sieci i informacji.
Testowanie awaryjności transportu poprzez regularne testy awaryjne przeprowadzane w ramach systemu zarządzania kryzysowego Komisji oraz jako część istniejących ćwiczeń UE. Wzmacnianie i promowanie współpracy i koordynacji z partnerami międzynarodowymi, w tym współpracy z Bałkanami Zachodnimi w ramach Wspólnoty Transportowej, a także rozszerzanie sieci TEN-T.

Co z tego wynika?

Niestety, Plan Awaryjny UE dla Transportu jest tylko komunikatem Komisji o charakterze deklaratywnym, a nie propozycją wiążącej prawnie legislacji. Oznacza to, że wiele cennych inicjatyw i pomysłów, które usprawniłyby transport towarów i osób w UE w sytuacjach kryzysowych takich jak np. „zielone korytarze”, czy też „zachęcanie państw członkowskich do zminimalizowania kontroli, sprawdzania i innych formalności” jest tylko wytycznymi Komisji, które państwa członkowskie powinny brać pod uwagę. Tymczasem TLP uważa, że sektor transportu, który jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania swobodnego przepływu towarów i osób w UE, zasługuje na solidne ramy prawne wspierające jego funkcjonowanie na jednolitym rynku w sytuacjach kryzysowych.
Opracował:
Adam Dorywalski
stały przedstawiciel TLP przy UE