Wielu prze­woź­nikom wydaje się, że mając tzw. busy (małe samo­chody dostaw­cze) nie muszą mieć licen­cji. Mają rację tylko wtedy, gdy fak­tycz­nie wyko­nują dzia­łal­ność trans­por­tową wyłącz­nie busami. Co jeśli taki BUS-prze­woź­nik zleca innym prze­woź­nikom prze­wozy towa­rów pojaz­dami więk­szymi niż busy? Czy wyko­ny­wa­nie takich prze­wo­zów wymaga posia­da­nia zezwo­le­nia i licen­cji? Czy jego polisa OCP pokryje szkodę powstałą w cza­sie wyko­ny­wa­nia takiego prze­wozu przez podwy­ko­nawcę? 

Zgod­nie z art. 3. ust. 1 pkt 2) ustawy o trans­por­cie dro­go­wym, prze­pi­sów ustawy nie sto­suje się do prze­wozu dro­go­wego (nie mylić z trans­portem dro­go­wym, któ­remu ustawa nadaje szer­sze zna­cze­nie) wyko­ny­wanego pojaz­dami samo­cho­do­wymi lub zespo­łami pojaz­dów o dopusz­czal­nej masie cał­ko­wi­tej nie­prze­kra­cza­ją­cej 3,5 tony w trans­por­cie dro­go­wym rze­czy. Kon­se­kwen­cją tego prze­pisu jest znie­sie­nie – w odnie­sie­niu do takich prze­wo­zów – obo­wiązku posia­da­nia zezwo­le­nia okre­ślonego w art. 5 i licen­cji wspól­no­to­wej, okre­ślonej w art. 5a ustawy. Czym według usta­wo­dawcy jest prze­wóz dro­gowy? Zgod­nie z art. 4 ust. 6a ustawy, prze­wo­zem dro­go­wym jest trans­port dro­gowy lub nie­za­rob­kowy prze­wóz dro­gowy, a także inny prze­wóz dro­gowy w rozu­mie­niu prze­pi­sów roz­po­rzą­dze­nia (WE) nr 561/2006 Par­la­mentu Euro­pej­skiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r., które w art. 4 lit. a) za prze­wóz dro­gowy uznaje każdą podróż odby­waną w cało­ści lub czę­ści po dro­gach publicz­nych przez pojazd, z ładun­kiem lub bez, uży­wa­nym do prze­wozu rze­czy. Według Roz­po­rzą­dze­nia Par­la­mentu Euro­pej­skiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 paździer­nika 2009 r. prze­wo­zem mię­dzy­na­ro­do­wym jest prze­jazd pojazdu z ładun­kiem, co jesz­cze bar­dziej uści­śla zna­cze­nie prze­wozu dro­go­wego. Prze­wo­zem dro­go­wym jest więc każdy prze­wóz ładunku, każdy prze­jazd i każda podróż z ładun­kiem. Zwol­nie­nie od posia­da­nia upraw­nień, o któ­rym mowa w art. 3. ust. 1 pkt 2) ustawy doty­czy zatem wyłącz­nie prze­wo­zów dro­go­wych wyko­ny­wa­nych busami o DMC do 3,5 tony w rozu­mie­niu prze­pi­sów prawa. Istotne jest rów­nież, aby prze­wóz, prze­jazd lub podróż z ładun­kiem były wyko­ny­wane w gra­ni­cach nor­ma­tywu wago­wego prze­wi­dzia­nego dla danego rodzaju pojazdu – w prak­tyce do 1.000 kg. 

Wynika z tego wnio­sek, że prze­pisy nie kwa­li­fi­kują nas auto­ma­tycz­nie jako busia­rzy tylko dla­tego, że mamy jedy­nie busy. Zwol­nie­nie z obo­wiązku posia­da­nia upraw­nień trans­portowych, okre­ślone w art. 3. ust. 1 pkt 2) ustawy o trans­por­cie dro­go­wym doty­czy bowiem wyłącz­nie prze­wo­zów dro­go­wych wyko­ny­wa­nych pojaz­dami o DMC nie­prze­kra­cza­ją­cej 3,5 tony i tylko wtedy, gdy rze­czywista masa cał­ko­wita pojazdu z ładun­kiem nie prze­kra­cza 3,5 tony – w prak­tyce, gdy waga prze­wo­żo­nego ładunku nie prze­kra­cza dopusz­czal­nej ładow­no­ści pojazdu. W przy­padku, gdy zle­camy prze­wozy ładun­ków wyma­ga­ją­cych wyko­rzy­sty­wa­nia pojaz­dów więk­szych niż 3,5 tony lub świa­do­mie decy­du­jemy się na prze­wa­ża­nie naszych 3,5-tono­wych busów, sta­jemy się nie tylko kla­sycz­nymi prze­woź­nikami, a dodat­kowo pośred­ni­kami przy prze­wo­zie rze­czy, co wymu­sza na nas posia­da­nie sto­sow­nych upraw­nień wyma­ga­nych przez ustawę o trans­por­cie dro­go­wym. 

To, czy mamy obo­wią­zek posia­da­nia licen­cji trans­por­to­wej i jakiej zależy więc od tego jakimi środ­kami trans­portu wyko­nu­jemy prze­wozy dro­gowe, jaka jest waga prze­wo­żo­nych ładun­ków oraz od tego, czy wyko­nu­jemy je samo­dziel­nie, czy poprzez zaan­ga­żo­wa­nych podwy­ko­naw­ców. I tak jeżeli: 

• wyko­nu­jemy samo­dziel­nie prze­wozy dro­gowe pojaz­dami o dopusz­czal­nej masie cał­ko­wi­tej nie­prze­kra­cza­ją­cej 3,5 tony (czyli tzw. busami) i nie zle­camy prze­wo­zów podwy­ko­naw­com: 
– nie musimy mieć ani zezwo­le­nia na pro­wa­dze­nie dzia­łal­no­ści trans­por­to­wej (lub licen­cji kra­jo­wej), ani licen­cji wspól­no­to­wej upraw­nia­ją­cej do wyko­ny­wa­nia prze­wo­zów mię­dzy­na­ro­do­wych i kabo­ta­żo­wych na tere­nie kra­jów UE, ale …
– jeżeli do prze­wozu busem przyj­mu­jemy ładunki o wadze prze­kra­cza­ją­cej dopusz­czalną ładow­ność busa musimy liczyć się z tym, że kon­tro­lu­jący organ może zarzu­cić nam wyko­ny­wa­nie trans­portu dro­go­wego bez upraw­nień – w tym przy­padku licen­cji na prze­wozy kra­jowe lub zezwo­le­nia obo­wią­zu­ją­cego od 15 sierp­nia 2013 r., a w przy­padku prze­wozu mię­dzy­na­ro­do­wego rów­nież licen­cji wspól­no­to­wej

• wyko­nu­jemy samo­dziel­nie prze­wozy dro­gowe pojaz­dami o dopusz­czal­nej masie cał­ko­wi­tej nie­prze­kra­cza­ją­cej 3,5 tony (czyli tzw. busami) i zle­camy wyko­ny­wa­nie prze­wo­zów wyłącz­nie busami: 
– nie musimy mieć ani zezwo­le­nia na pro­wa­dze­nie dzia­łal­no­ści trans­por­to­wej, ani licen­cji wspól­no­to­wej upraw­nia­ją­cej do wyko­ny­wa­nia prze­wo­zów mię­dzy­na­ro­do­wych i kabo­ta­żo­wych na tere­nie kra­jów UE, ale …
– powin­ni­śmy mieć licen­cję na wyko­ny­wa­nie dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej w zakre­sie pośred­nic­twa przy prze­wo­zie rze­czy (licen­cja kra­jowa wydana przed 15 sierp­nia 2013 r. lub licen­cja na p. p. r. wydana po 15 sierp­nia 2013 r.) 

• wyko­nu­jemy samo­dziel­nie prze­wozy dro­gowe pojaz­dami o dopusz­czal­nej masie cał­ko­wi­tej nie­prze­kra­cza­ją­cej 3,5 tony (czyli tzw. busami) i zle­camy podwy­ko­naw­com wyko­ny­wa­nie prze­wo­zów wyma­ga­ją­cych uży­cia pojaz­dów o dopusz­czal­nej masie cał­ko­wi­tej powy­żej 3,5 tony: 
– nie musimy mieć ani zezwo­le­nia na pro­wa­dze­nie dzia­łal­no­ści trans­por­to­wej (lub licen­cji kra­jo­wej), ani licen­cji wspól­no­to­wej upraw­nia­ją­cej do wyko­ny­wa­nia prze­wo­zów mię­dzy­na­ro­do­wych i kabo­ta­żo­wych na tere­nie kra­jów UE, ale …
– powin­ni­śmy mieć licen­cję na wyko­ny­wa­nie dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej w zakre­sie pośred­nic­twa przy prze­wo­zie rze­czy (licen­cja kra­jowa wydana przed 15 sierp­nia 2013 r. lub licen­cja na p. p. r. wydana po 15 sierp­nia 2013 r.). 

Nie­prze­strze­ga­nie powyż­szego może skut­ko­wać sank­cjami finan­so­wymi nakła­da­nymi przez organy kon­tro­lu­jące za wyko­ny­wa­nie dzia­łal­no­ści trans­por­to­wej bez wyma­ga­nych upraw­nień. Wyso­kość grzywny w takim przy­padku wynosi 8 000 zł. O ile man­daty karne za prze­wa­że­nia busów nie sta­no­wią dla prze­woź­nika więk­szego obcią­że­nia, gdyż naj­czę­ściej godzą w kie­row­ców, sank­cje finan­sowe za wyko­ny­wa­nie trans­portu dro­go­wego bez upraw­nień obcią­żają bez­po­śred­nio prze­woź­nika i są o wiele bar­dziej dotkliwe. W każ­dym przy­padku wiąże się to z dodat­ko­wymi i nie­pla­no­wa­nymi kosz­tami. 

O ile organy kon­tro­lu­jące ogra­ni­czają się jedy­nie do nakła­da­nia man­da­tów za prze­wa­że­nia busów i na razie nie wni­kają w upraw­nie­nia BUS-prze­woź­ników, zakłady ubez­pie­czeń nie są już dla nich tak pobłaż­liwe. Kla­syczny BUS-prze­woź­nik nie posia­da­jący zezwo­le­nia i licen­cji trans­por­to­wej naj­czę­ściej ubez­pie­cza swoją odpo­wie­dzial­ność cywilną na stan­dar­do­wych warun­kach OCP, jakie są dedy­ko­wane wszyst­kim prze­woź­nikom. Prze­woź­nikiem w rozu­mie­niu więk­szo­ści warun­ków jest przed­się­biorca upraw­niony do wyko­ny­wa­nia dzia­łal­no­ści trans­por­to­wej. W świe­tle powyż­szego, za prze­woź­nika upraw­nio­nego należy uznać takiego prze­woź­nika, który posiada sto­sowne zezwo­le­nia i licen­cje wyma­gane prze­pi­sami prawa, ale rów­nież takiego, w odnie­sie­niu do któ­rego prze­pisy ustawy nie nakła­dają obo­wiązku posia­da­nia zezwo­le­nia i licen­cji. Jak opi­sa­łem powy­żej, BUS-prze­woź­nik bez zezwo­le­nia i licen­cji jest upraw­niony do wyko­ny­wa­nia prze­wo­zów dro­go­wych (nie mylić z trans­portem dro­go­wym) wyłącz­nie pojaz­dami o dopusz­czal­nej masie cał­ko­wi­tej nie­prze­kra­cza­ją­cej 3,5 tony. Zawar­cie przez niego umowy ubez­pie­cze­nia OCP na stan­dar­do­wych warun­kach nie pozba­wia go więc cał­ko­wi­cie ochrony ubez­pie­cze­nio­wej, ale z powodu nie posia­da­nia licen­cji może ogra­ni­czać ją wyłącz­nie do prze­wo­zów dro­go­wych takimi wła­śnie pojaz­dami. Zakład ubez­pie­czeń może nie przy­jąć odpo­wie­dzial­no­ści za szkody powstałe pod­czas wyko­na­nia prze­wo­zów dro­go­wych pojaz­dami o DMC powy­żej 3,5 tony. Kupiona polisa OCP może więc nie speł­nić jego ocze­ki­wań. Polisa OCP spełni swoją funk­cję, jeżeli do szkody doj­dzie w cza­sie wyko­ny­wa­nia prze­wozu dro­go­wego przez jego podwy­ko­nawcę pojaz­dem od DMC nie­prze­kra­cza­ją­cej 3,5 tony, ale tylko wów­czas, gdy jego polisa OCP m. in: 
•     uwzględ­nia ochronę za szkody powstałe w cza­sie prze­wo­zów wyko­ny­wa­nych przez podwy­ko­naw­ców i
•    nie wymaga wpi­sa­nia ubez­pie­czającego/ubezpieczonego (tutaj nasz BUS-prze­woź­nik) w list prze­wo­zowy. 
Jak widać, pełne zaase­ku­ro­wa­nie odpo­wie­dzial­no­ści cywil­nej pono­szo­nej przez naszego „BUS-prze­woź­nika” nie jest takie pro­ste. Jeżeli wyko­nuje on tak róż­no­rodną dzia­łal­ność trans­por­tową, kupiona u agenta stan­dar­dowa polisa OCP może nie ochro­nić całej jego odpo­wie­dzial­no­ści. W takich przy­pad­kach powi­nien on zasto­so­wać roz­wią­za­nie ubez­pie­cze­niowe, które pozwoli na ochronę pono­szo­nej odpo­wie­dzial­no­ści rów­nież w przy­padku wyko­ny­wa­nia lub orga­ni­zo­wa­nia innych prze­wo­zów w ramach sze­roko rozu­mia­nego trans­portu dro­go­wego, w odnie­sie­niu do któ­rych ustawa nakłada obo­wią­zek posia­da­nia sto­sow­nych upraw­nień. 

Jerzy Różyk
eks­pert ds. oceny ryzyka w trans­por­cie
prawa prze­wo­zo­wego i ubez­pie­czeń trans­portowych

CDS Kan­ce­la­ria Bro­ker­ska
www. cds-odszko­do­wa­nia. info
www. oc-prze­wo­znika. info